Często słyszę pytanie: Dlaczego zajmujesz się tak trudnym tematem jakim jest kryzys? Hmmm… zacznijmy od tego, że w mojej ocenie, nie jest to trudny temat a raczej bardzo fascynujący.
Od kliku lat zajmuję się badaniem rozwojowych aspektów kryzysu (niedługo zakończę pracę doktorską poświęconą temu tematowi) a oprócz perspektywy badacza, mam również doświadczenie praktyka. Praca z osobami w kryzysie, jednoznacznie pokazała mi, że kryzysy mają w sobie ogromny potencjał rozwojowy.
W tym artykule przedstawiam swój sposób patrzenia na kryzys i wyjaśniam dlaczego coaching kryzysowy, w mojej ocenie, jest metodą dzięki której można nie tylko skutecznie pomagać osobom wyjść z kryzysu ale również wykorzystać jego rozwojowy aspekt.
COACHING MA ZA ZADANIE ROZWIJAĆ – A CZY KRYZYS MOŻE ROZWIJAĆ?
Niemal każdy kryzys może prowadzić do rozwoju. Punktem wyjścia dla wyjaśnienia „dlaczego”, jest zrozumienie istoty kryzysu, czyli tego, jak i dlaczego kryzys powstaje. Nie jest on bowiem wynikiem samego trudnego wydarzenia, które dotyka osobę, ale subiektywnej reakcji osoby, na to wydarzenie – tego jak będzie je postrzegała i interpretowała oraz jakie zasoby będzie posiadać by sobie z nim poradzić.
Dowodem jest fakt, iż możemy mieć do czynienia z dwoma osobami, które uczestniczą w tym samym trudnym wydarzeniu i u jednej z nich może pojawić się kryzy a u drugiej nie. Trudne wydarzenie, jest punktem zapalnym, jednak wcale nie gwarantuje powstania kryzysu.
Te różne reakcje i sposoby radzenia sobie z trudnymi zdarzeniami życiowymi, borą się z różnic indywidualnych między ludźmi. Znaczenie ma zarówno temperament, jak i dotychczasowe doświadczenie oraz posiadane umiejętności (szeroko rozumiane zasoby).
Osoba u której, zdolności poradzenia sobie z trudną sytuacją są niewystarczające, będzie doświadczała kryzysu. Gdyż kryzys rodzi się w wyniku postrzegania sytuacji jako czegoś nie do pokonania, braku umiejętności, zasobów poznawczych i emocjonalnych by sobie poradzić. To powoduje utratę poczucia kontroli nad swoim życiem, bezradność oraz negatywny stan emocjonalny.
Mówiąc wprost – przeżywamy kryzys bo brakuje nam „czegoś” co pozwoliłoby z trudną sytuacją sobie poradzić… uzupełnienie tego braku wymusza na nas rozwój i jednocześnie umożliwia poradzenie sobie z kryzysem.
Moment, w którym osoba zaczyna radzić sobie z kryzysem, jest sygnałem, że zaczęła ona zdobywać pewne nowe zasoby (nowe umiejętności, nowy sposób spojrzenia na sytuację, lepsze zrozumienie siebie lub innych, nowy sposób radzenia sobie z emocjami itp.), których wcześniej nie posiadała.
Można, powiedzieć, że zostaje wzbogacona o te zasoby, których brak powodował kryzys, a których zdobycie pozwoliło na poradzenie sobie z nim. Zatem radząc sobie z kryzysem zawsze wychodzimy wzbogaceni o „coś nowego”, zawsze się rozwijamy.
Nie chcę przez to powiedzieć, że kryzysy są czymś pożądanym. Kryzys jest przeżyciem bardzo ciężkim i bolesnym, i sam w sobie nie wnosi nic dobrego. To, co my robimy z faktem, że kryzys pojawił się w naszym życiu i jak go wykorzystamy, może zaowocować rozwojem i pozytywną zmianą.
Są oczywiście przypadki osób, które nie poradziły sobie z kryzysem albo pozornie sobie z nim poradziły. W takiej sytuacji nie możemy mówić o pozytywnym/rozwojowym wpływie kryzysu – wręcz przeciwnie, taki „ukryty” kryzys niszczy wewnętrze i negatywnie oddziałuje, utrudniając zdrowe i dobre funkcjonowanie.
W CZYM POMAGA COACHING KRYZYSOWY?
Kryzys może dotknąć absolutnie każdego z nas. Większość ludzi dorosłych ma w swoim życiu przynajmniej jedno doświadczenie kryzysu, choć często nie nazywa tego wprost kryzysem, lub nie chce się do tego przyznać.
Kryzys jest zjawiskiem powszechnym i dotyka ludzi bez względu na narodowość, wiek, wykształcenie, umiejętności, zdrowie czy zasoby. Może pojawić się w życiu kilkakrotnie, zawsze jest niespodziewany i zaskakujący, i zawsze powoduje dezorganizację oraz utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Dlatego osoby, które przeżywają kryzys, często szukają pomocy (choć nie zawsze zdają sobie sprawę, że to, czego doświadczają, to właśnie kryzys) trafiają do różnych specjalistów, w tym również do coachów. Jednak tradycyjny coach, bez dodatkowej wiedzy z psychologii kryzysu, nie jest w stanie skutecznie takiej osobie pomóc a nawet może zaszkodzić. Dlaczego?
W momencie przeżywania kryzysu, nasze zachowanie jest zmienione, nie funkcjonujemy tak samo jak w tedy, gdy w naszym życiu wszystko się układa. Dodatkowo, zaburzone funkcjonowanie może rozlewać się na różne sfery naszego życia. Pracując z osobą w kryzysie, musimy to uwzględnić – nie możemy jej traktować jako zwykłego klienta na coaching.
Coach kryzysowy, posiada wiedzę z psychologii kryzysu, wie na jakim poziomie mogą dokonywać się zmiany funkcjonowania osoby w kryzysie i jaki mają charakter. Umie ocenić głębokość i zakres tych zmian u poszczególnych klientów i w zależności od tego, dopasować odpowiedni sposób pracy.
W pierwszym etapie coach kryzysowy, pracuje uwzględniając zaburzone funkcjonowanie osoby i wykorzystuje elementy interwencji kryzysowej. Pomaga, by osoba zrozumiała co się z nią dzieje, dlaczego tak reaguje i funkcjonuje, jakie są możliwe rozwiązania, skupia się na edukowaniu i poszerzaniu samoświadomości osoby. Buduje w ten sposób podstawę do kolejnego etapu jakim jest wprowadzenie elementów coachingu, mającego na celu stymulację osoby do rozwoju.
Założeniem coachingu kryzysowego jest pomóc osobie w dojściu do równowagi emocjonalnej, poradzeniu sobie z konkretnym problemem/sytuacją (na tym najczęściej kończy się praca interwenta kryzysowego) i pójście krok dalej, czyli wykorzystanie metod coachingu tradycyjnego w celu np.:
- odkrycia znaczenia danej sytuacji kryzysowej dla życia osoby;
- osiągnięcia określonego celu który osoba sobie stawia;
- dokonania pozytywnych zmian;
- wykorzystania doświadczenia do wzbogacenia siebie na poziomie emocji, poznania i zachowania;
- dzielenia się tym doświadczeniem i niesienie pomocy innymi;
- lepsze zrozumienie siebie samego
- itd.
To od osoby będzie zależało w jaką stronę coaching będzie podążał i co ona z tego wyniesie.
Kryzys zawsze rodzi nowe otwarcie, coś odbiera i coś daje w zamian. Kluczem jest umiejętność dostrzeżenia i wykorzystania tego, co kryzys ze sobą wnosi do naszego życia.
Coaching kryzysowy jest modelem pracy, który daje takie możliwości. Nie jest to zwykły coaching, jest to połączenie dwóch elementów – interwencji kryzysowej i coachingu – oraz płynne przechodzenie z jednej fazy do drugiej.
Elżbieta Kluska
Psycholog, interwent kryzysowy, coach kryzysowy