„Kim ja jestem?” kryzys tożsamości u dorosłych

Kiedy mówi się o ksz­tał­towa­niu tożsamoś­ci bądź kryzysie tożsamoś­ci to od razu kojarzy się nam to z nas­to­latka­mi. Rzeczy­wiś­cie, kryzys tożsamoś­ci jest jed­nym z zadań roz­wo­jowych jaki sta­je przed grupą w okre­sie tak zwanej ado­les­cencji. Częs­to jed­nak zdarza się tak, że w okre­sie ado­les­cencji nie uda­je nam się w pełni wypra­cow­ać poczu­cia włas­nej tożsamoś­ci i wchodz­imy w kole­jny okres roz­wo­jowy – wczes­ną dorosłość – z nie jas­ną odpowiedz­ią na pytanie „kim jestem?”

Dlaczego ksz­tał­towanie się tożsamoś­ci jest takie ważne?

Brak uksz­tał­towanej tożsamoś­ci (tzw. tożsamość osiąg­nię­ta) może rodz­ić szereg kon­sek­wencji. Przede wszys­tkim takie, że we wczes­nej dorosłoś­ci, jed­nym z zadań roz­wo­jowych jakie mamy do spełnienia jest umiejęt­ność budowa­nia intym­nych, blis­kich, zdrowych relacji z inny­mi ludź­mi. Doty­czy to zarówno umiejęt­noś­ci budowa­nia zdrowego związku z partnerem/partnerką i tworzenia rodziny, jak również budowa­nia relacji z rodzi­ca­mi, przy­jaciół­mi, współpracownikami. 

Jeżeli zatem wchodz­imy w dorosłość bez uksz­tał­towanej tożsamoś­ci, bez poczu­cia nieza­leżnoś­ci, autonomii, odpowiedzial­noś­ci za siebie, odwa­gi w wyraża­niu siebie, bronie­niu swo­jego zda­nia, pode­j­mowa­nia decyzji, ksz­tał­towa­niu życia według włas­nych pref­er­encji – to będziemy budować związ­ki i relac­je, które nie będą w pełni zdrowe. W takich relac­jach, najczęś­ciej będziemy budować swój świat w opar­ciu o świat drugiej oso­by, będziemy podat­ni na kierowanie nami, bez poczu­cia nieza­leżnoś­ci, będziemy budować relac­je zbyt sym­bio­ty­czne lub nie będziemy w ogóle umieli zau­fać itd. 

Uksz­tał­towana tożsamość jest na potrzeb­na po to, by wchodz­ić w relac­je jako auto­nom­icz­na jed­nos­t­ka, która ma swój świat i dzię­ki temu pozwala drugiemu człowiekowi który chodzi z nią w tą relację na posi­adanie jego świa­ta i jego włas­ną autonomię. Wtedy tworzy się zdrowy związek i relac­ja, w którym są dwie uksz­tał­towane jed­nos­t­ki, posi­ada­jące swo­ją nieza­leżność a jed­nocześnie tworzące coś wspólnie…

W jaki sposób ksz­tał­tu­je się tożsamość?

Według Jame­sa Marcii tożsamość pow­sta­je w dwóch etapach:
1. EKSPLORACJI, to typ dzi­ałań ori­en­ta­cyjno – poszuki­waw­czych, kiedy doświad­cza się kryzy­su i akty­wne poszukuj alter­naty­wnych dzi­ałań i możli­woś­ci (różnych ze wzglę­du na cel i leżące u ich pod­staw wartości)
2. PODEJMOWANIE ZOBOWIĄZANIA, jest to etap pod­ję­cia decyzji i doko­na­nia wyboru idei i/lub obszaru dzi­ała­nia ważnego dla człowieka (jed­nos­t­ki) ze wzglę­du na jego potrze­by i plany życiowe

Nieste­ty nie u wszys­t­kich ludzi etapy te wys­tępu­ją. To daje nam kom­bi­nację czterech możli­woś­ci które nazwane zostały przez Marcii STATUSAMI TOŻSAMOŚCI. Jeżeli dany etap wys­tąpił, to przy jego nazwie postaw­iony jest (+) jeżeli nie wys­tąpił to (-).

CZTERY STATUSTY TOŻSAMOŚCI

Tożsamość osiąg­nię­ta: (eksplo­rac­ja +, pode­j­mowanie zobow­iąza­nia +)

• jed­nos­t­ka ceni swo­ją niezależność
• dobrze zin­te­growana osobowość
• zachowanie zgodne z nor­ma­mi etycznymi
• oso­ba przy­jaz­na, otwarta na kon­tak­ty z innymi
• wyda­j­na w pracy
• mają­ca wgląd we własne zachowanie

Tożsamość mora­to­ryj­na: (eksplo­rac­ja +, pode­j­mowanie zobow­iąza­nia -)

• ceni włas­ną niezależność
• nur­tu­ją ją dylematy egzystencjalne
• niespoko­j­na
• bun­town­icza
• nonkon­formisty­cz­na
• nastaw­iona introspekcyjnie
• duża płyn­ność językowa

Tożsamość nadana: (eksplo­rac­ja -, pode­j­mowanie zobow­iąza­nia +)

• zachowanie zgodne z płcią
• zad­owole­nie z samego siebie
• kon­wencjon­al­izm
• rygo­ryzm moralny
• wartoś­ci konserwatywne
• wzmożona kon­tro­la nad emocjami
• wyp­ieranie konfliktów
• liczne mech­a­nizmy obronne

Tożsamość rozpros­zona: (eksplo­rac­ja -, pode­j­mowanie zobow­iąza­nia -)

• nieprzewidy­wal­ność zachowania
• unikanie blis­kich związków z inny­mi ludźmi
• kruchy sys­tem obrony swego Ja
• niechęć do działania
• brak poczu­cia sen­su życia
• wyco­fy­wanie się z sytu­acji trud­nych (szczegól­nie z sytu­acji frustrujących)

Jak myślisz a jak jest Twoim przy­pad­ku? Żyjesz swoim życiem? Jesteś sobą? Czy może żyjesz życiem innych ludzi i to inni określa­ją to jaki/a jesteś?